Προδημοσίευση... για να ξέρουμε για τί πράγμα μιλούμε!

Ακολουθεί η περίληψη και αποσπάσματα από το κείμενο εργασίας που θα παρουσιαστεί στο 8ο Συνέδριο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία», το οποίο θα γίνει στην Αθήνα, 10-12 Νοεμβρίου 2011 (Βλ. και http://www.eleto.gr/gr/Conference08.htm). Ο τόμος των ανακοινώσεων του Συνεδρίου θα δημοσιοποιηθεί μετά το συνέδριο - το κείμενο εργασίας μέχρι στιγμής είναι στην Αγγλική αλλά θα δημοσιοποιηθεί και στα ελληνικά, επίσης μετά το συνέδριο. Στην προδημοσίευση λείπουν οι υποσημειώσεις!

Οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα χωρίς επίσημο νόμισμα:
Οι όροι και οι οικονομίες τους

Ειρήνη Σωτηροπούλου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παρούσα εργασία ανήκει σε ένα πρόγραμμα διδακτορικής έρευνας, με τίτλο «Δίκτυα Ανταλλαγής και Παράλληλα Νομίσματα: Θεωρητικές προσεγγίσεις και το παράδειγμα της Ελλάδας», το οποίο βρίσκεται ήδη στο τρίτο έτος του προγράμματος. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει θεωρητική μελέτη και έρευνα πεδίου και ασχολείται με την οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα από το 2009 και μετά που πραγματοποιείται χωρίς τη χρήση κανενός επισήμου νομίσματος: παράλληλα νομίσματα, δίκτυα και ομάδες ανταλλαγής, χαριστικά-ανταλλακτικά παζάρια, χαριστικά δίκτυα, αλλά και ιδιότυπα σχήματα που δεν κατατάσσονται σε άλλες κατηγορίες. Η έρευνα αντιμετωπίζει σοβαρά ορολογικά προβλήματα, τόσο από την άποψη της χρήσης εννοιών από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, όσο και από την χρήση των εννοιών στη συγγραφή της διατριβής. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να διακριθούν, για διευκόλυνση της ανάλυσης και μόνο, στις ακόλουθες κατηγορίες:

α) όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τη δραστηριότητα καθ’ αυτή σε μια γλώσσα. Στην πραγματικότητα η έρευνα δείχνει ότι ένας όρος όχι μόνο δεν είναι μονοσήμαντος, αλλά μπορεί και να καλύπτει διάφορες περιπτώσεις οικονομικής δραστηριότητας, ανάλογα με τις περιστάσεις, συνθέτοντας μια διαφορετική εικόνα για τη δραστηριότητα αυτή, από εκείνη που έχουμε συνήθως στην καθομιλουμένη ή ακόμη και στα ακαδημαϊκά κείμενα.



β) όροι που χρησιμοποιούνται στην Ελληνική για να περιγραφεί αυτή η δραστηριότητα σε σύγκριση με τους όρους που χρησιμοποιούνται σε άλλες γλώσσες για ίδιες ή κατά βάση παρόμοιες δραστηριότητες. Ακόμη και λέξεις που, θεωρητικά, έχουμε δυνατότητα να μεταφράσουμε επακριβώς από/προς την Ελληνική, αποδεικνύεται ότι αντιστοιχούν σε πολύ διαφορετικές έννοιες και οικονομίες όταν έρχεται η στιγμή να διερευνήσουμε το νόημά τους στην Ελληνική και σε μια άλλη γλώσσα.

γ) ακαδημαϊκή ορολογία σε διεθνές επίπεδο, που αφορά σε όλην αυτήν την οικονομική δραστηριότητα και το μείζον πρόβλημα, ότι αυτή η ορολογία αναφέρεται σε νομίσματα μόνο και όχι στην υπόλοιπη δραστηριότητα. Η διεθνής ακαδημαϊκή ορολογία δεν έχει έννοιες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας που μελετάει η έρευνα, δηλαδή συναλλαγές χωρίς κανένα νόμισμα. Κατά συνέπεια, ακόμη και η μετάφραση των χρησιμοποιούμενων εννοιών από την Ελληνική σε μια άλλη γλώσσα καθίσταται προβληματική, δεδομένου ότι οι λέξεις αναφέρονται σε φαινόμενα που, εξ όσων γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, έχουν μελετηθεί μόνο στην Ελλάδα.

δ) ανύπαρκτη ακαδημαϊκή ορολογία στην Ελληνική για όλην αυτήν την οικονομική δραστηριότητα, καθώς δεν έχει μελετηθεί συστηματικά μέχρι στιγμής σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Η δυσκολία της οριοθέτησης των εννοιών καθίσταται τεράστια, αφού γίνεται τελικά σε πρωτόλειο επίπεδο. Αυτό συνδέεται άμεσα με το ότι η μελετώμενη δραστηριότητα δεν είχε ερευνηθεί προηγουμένως στην Ελλάδα, οπότε η έλλειψη αντικατοπτρίζεται και στην ακαδημαϊκή ορολογία.

ε) η ιδιαιτερότητα των ελληνικών όρων που ήδη χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν αυτή τη δραστηριότητα: όχι μόνο χρησιμοποιούνται αγγλικοί ή γαλλικοί όροι, είτε μεταφρασμένοι είτε μεταγεγραμμένοι στην Ελληνική γλώσσα, όπως αυτοί είναι, αλλά αρκετοί όροι φαίνεται να έλκουν την καταγωγή τους στην Τουρκική ή σε άλλες γλώσσες. Με αυτήν την έννοια, κανείς συναντά έναν πλούτο εννοιών που δεν γνωρίζαμε ότι υπάρχει σχετικά με την οικονομία, αλλά και ανακαλύπτουμε ότι αυτές οι έννοιες χρησιμοποιούνται πλέον για να αποδώσουν και δραστηριότητες που πριν μερικά χρόνια είτε δεν υπήρχαν είτε υπήρχαν με διαφορετική μορφή.

Στην αρχή του προγράμματος, υπήρχε η εντύπωση ότι η επιλογή της ορολογίας ήταν ένα πρακτικό ζήτημα, που θα επέτρεπε απλώς στην ερευνήτρια να δημιουργήσει μια συνοπτική θεώρηση του μελετωμένου αντικειμένου. Εντούτοις, όσο η έρευνα προχωρούσε, τόσο οι όροι αποκτούσαν τη δική τους ισχύ: έδειξαν ότι υπάρχουν πολλά ζητήματα ορολογίας των οποίων η λύση δεν είναι δεδομένη και σίγουρα δεν μπορεί να βρεθεί στα πλαίσια της τρέχουσας διατριβής. Την ίδια στιγμή, οι όροι που χρησιμοποιούνται στην έρευνα δημιούργησαν ερωτήσεις σαφώς συνδεδεμένες σε μια πολυδιάστατη θεώρηση της οικονομίας, που δεν είχαμε κατά την έναρξη του προγράμματος, και τελικά, «απαιτούν» να «μιλήσουν για τα οικονομικά» για λογαριασμό όσων τους χρησιμοποιούν.

********

Economic activity in Greece without official currency:
The terms and their economies

“The question is,” said Alice, “whether you can make words mean so many different things.”
“The question is,” said Humpty Dumpty, “which is to be master that’s all.”
L. Carroll, Through the looking-glass

................

1.a. One language, several terms

................

...I realised that even when I am not trying to explain terms from one language in relation to another, there is no clear image about those same terms in one language. For example, when we say barter in English or “exchange” in Greek, we mean usually that two people offer and receive at the same time what each party has agreed for the transaction. In real world, this picture is one possible only for barter: time of offers and provisions may vary and this can be an inherent feature of the transaction, f.ex. when the goods offered are produce of earth, the transaction performance follows the natural cycles of seasons. Moreover, people are not really independent individuals searching alone in the world for the best deal: they are usually members of multi-member households with a variety of needs, so it is common that a person offers today a service and as a reward asks for a good that will be used by the old parents living nearby. Or, it is also possible that exchanges are not equal in terms of quantity, quality or (any type of) value, but people keep participating in the transactions because they are neighbours, or because they feel that they cannot ask for more under certain conditions of hardship of the other party, or because they are sure about the quality of the goods and services received, despite the high cost they might have, etc.

A transaction without official currency assists people in taking into account all the above features of real economy, because there is no clear-cut price-taking situation as it exists in conventional economy. People (seem to) become more independent of prices or general economic valuings when they can form a transaction without official currency. Therefore, the stereotype of barter or exchange does not hold in the transactions I am studying. How one could show this by the term usually connected to that stereotype?...

................

1.b. Greek terms in comparison to terms used in other languages

I am writing my dissertation in English and this has been a choice for making the publication and critique of results quick, because the original texts would be immediately accessible to the academic community even outside Greece. However, this choice made me realise that Greek and English languages, but also Greek and other languages used in the same economic field (mostly French and Spanish) have important features that make the translation of essential terms very difficult or even impossible.

One major difference is the word “economy” itself. In Greek the word is a composed one: “οικονομία” [oikonomia], from the words οίκος [oikos] and νόμος/νέμω [nomos/nemo]. Oikos is in Greek for “household”, nomos is law and nemo is “to share, to divide, to manage, to possess” . As a consequence, economy in Greek means sharing within the household or making law within the household. It is very important to say that in Greek language law is directly connected to sharing. So, distribution is inherent in economy and household is inherent as the space and analytical tool concernıng the economy. However, despite the use of this same word in classical and modern economics, the agents in economic literature are independent individuals and not households, and instead of sharing and law-making, competition and profit-seeking is the inherent idea of economy. The Greek word “oikonomia” is well fit with the schemes I study, if we take into account that they involve members of households and in some cases, households as such. And competition is not the main feature of the schemes, but sharing and distribution, if not redistribution.

Same problems I face with the notion of market. In Greek we use the term “αγορά” [agora] , which in Homeric times meant “gathering” or “assembly”, in classical times it meant the space where the assembly took place while at the same space there were taking place selling and buying activities and in modern times it means the space where selling and buying activities take place. In that sense, “market” and modern “agora” might be the same notion and I should not worry that much.
However, after the first year of my research, my questions reached the core of both notions, as I was asking whether the schemes are economies or markets (αγορές, agores) or whether we could distinguish markets (agores) where we have prices, even if they are set in parallel currencies, and economies, where we have productive activities without necessarily any prices being involved.

At the third year of the research, I realised that the problem in not about whether we have exact prices or not to know whether we have an economy or a market (agora), but the problem was about the meaning of both notions in English and modern economics, built on English language, and Greek and Greek economic reality, built on Greek language.

Therefore, the schemes are not only economies or part of economies, no matter whether they fit the definition of economy of economics textbooks. They are also “agores”, in all three possible meaning I mentioned above: they are gatherings and assemblies, they are places where both assemblies and selling-buying activities take place and they are places where one might encounter prices over the economic activities taking place. However, it would be impossible to translate those “agores” into “markets”.

At the end, I would like to mention the problem which exists in Greek with the term “νόμισμα” [nomisma] which in Greek means currency [monnaie, moneda]. There is no counterpart for “money” in Greek. There is the notion of “χρήμα” [chrima] (meaning “that, which is used or can be used” and it also meant in ancient times the material wealth of a person) which in ancient times comprised all material wealth that could be used in a transaction. But nomisma is not currency either. Nomisma stems from “nomizo”, which means “I think, I create rules for, I legislate”.

Therefore, nomisma is something that has been legislated and something that has been thought of as such. Currency has the meaning of the flow and this is why it is used for all social transactions as well and not only for money. However, nomisma is not for any other social transaction but for economic currency. Mostly, it expresses the legislated economic currency .

Therefore, it is very difficult to make those sharp distinctions in a dissertation written in English about Greek economy. Even when I write about the transactions without the “official currency” I mean nomisma with currency; while in English currency does not mean necessarily the money made as such by legislation...

...............
...........
REFERENCES
1) Blanc, J.: Classifying “CCs”: “Community, complementary and local currencies’ types and generations” (2011), International Conference on Community and Complementary Currencies, (February 16-17th 2011) Lyon-France. Accessible at http://conferences.ish-lyon.cnrs.fr/index.php/cc-conf/2011/paper/view/136/4.
2) Dimitrakos, D. Μέγα Λεξικόν Όλης της Ελληνικής Γλώσσης [Great Dictionary of the Entire Greek Language] (1936), Δομή, Athens.
3) Kapogiannis Dimitris & Nikolopoulos Takis: Crises are the mothers of invention: Alternative-Social Currencies (Κρίσεις τέχνας κατεργάζονται: Εναλλακτικά Κοινωνικά Νομίσματα) (2010), unpublished paper (in Greek).
4) Karatzas, L. & Tuncay, F.: “Τουρκο-Ελληνικό Λεξικό” [Turkish-Greek Dictionary](2000), published by the Centre of Oriental Languages and Culture, Athens.
5) Liesch, P.W. & Palia, A.P.: “Australian perceptions and experiences of international countertrade with some international comparisons” (1999), European Journal of Marketing, vol. 33, no. 5-6, pp. 488-511.
6) Seaford, R.: “Money and the early Greek mind – Homer, philosophy, tragedy” (2003), Cambridge University Press, Cambridge & New York.
7) Seyfang, G.: “Time Banks in the UK: Building Sustainable Communities” (2006), ‘Monetary Regionalisation’ conference, (September 28-29th 2006), Weimar, Germany, accessible at
http://files.uniteddiversity.com/Money_and_Economics/Community_Currencies/Time_Banks/Time_Banks_in_the_UK-Building_Sustainable_Communities.pdf
8) Sotiropoulou, I.: “Exchange networks & parallel currencies: Theoretical issues or research in Wonderland” (2010a), 1st International Conference in Political Economy, titled “Beyond the Crisis” (September 10-12th 2010), Rethymno-Greece. Accessible at http://www.iippe.org/wiki/images/d/d2/CONF_APE_Sotiropoulou.pdf
9) Sotiropoulou, I. “How environmental awareness can be practical and funny while puzzling economists: Exchange networks, parallel currencies and free bazaars in Greece” (2010b), International Conference: Environment, Innovation and Sustainable Development (October 7-8th, 2010) Marseille-France. Accessible at http://innovation.univ-littoral.fr/wp-content/uploads/2010/09/sotiropoulou.pdf.
10) Sotiropoulou, I. :“Alternative Exchange Systems in Contemporary Greece” (Regional Review) (2010c), International Journal of Community Currency Research, 15: Special Issue: The State of the Art, D27-31. Accessible at http://www.ijccr.net/IJCCR/2011_(15)_files/06%20Sotiropoulou.pdf.
11) Sotiropoulou, I.: “In deep (epistemological) waters: Studying transactions without official currency” (2010d), unpublished paper, Department of Economics, University of Crete.
12) Sotiropoulou, I.:“Exchange networks & parallel currencies on the map of Greece: Geographical patterns and schemes’ activity”, (2011a), International Conference on Community and Complementary Currencies, (February 16-17th 2011) Lyon-France. Accessible at http://conferences.ish-lyon.cnrs.fr/index.php/cc-conf/2011/paper/viewFile/98/34.
13) Sotiropoulou, I.: “Economic activity without official currency in Greece: The * hypothesis” (2011b)., 2nd International Conference in Political Economy, titled “Neoliberalism and the crises of economic science” (May 20-22nd 2011), Istanbul – Turkey. Accessible at http://www.iippe.org/wiki/Conference_2011/Conference_Papers.
14) Sotiropoulou, I.: “Economic activity in Greece without the euro” (2011c). Paper presented at the 5th Biennial Hellenic Observatory PhD Symposium, held in London, United Kingdom (02-03.06.2011) and organised by the Hellenic Observatory of London School of Economics.
15) Taussig, M. : “The devil and commodity fetishism in Latin America” (30th anniversary edition with a new chapter by the author), (2010), The University of North Carolina Press, Chapel Hill.



.................
..............
.........