ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ

Στη βιβλιογραφία, η συζήτηση σχετικά με τα παράλληλα νομίσματα είναι σχεδόν πάντα αφιερωμένη στην παρουσίαση του τρόπου ζωής μας ως να είναι κάτι φυσικό, κάτι που μπορεί να συνεχιστεί μόνο με την αλλαγή του νομισματικού συστήματος. Αυτή είναι μια ιδέα της ουδετερότητας του χρήματος σε αντιστροφή: η κλασική θεωρία λέει ότι το χρήμα και το νομισματικό σύστημα είναι ουδέτερα σε σχέση με την οικονομία. Τώρα, η συζήτηση γίνεται σχετικά με το ζήτημα του κατά πόσον το νομισματικό σύστημα είναι ουδέτερο ως προς τη δομή του οικονομικού συστήματος. Δηλαδή, η θεωρία φαίνεται (γράφω "φαίνεται", γιατί δεν είναι κάτι σαφές και, βεβαίως, δεν έχουν γίνει τέτοιες έρευνες) να αντιλαμβάνεται το νόμισμα ως ουδέτερο σε σχέση με την οικονομία και ιδιαίτερα με την πολιτική οικονομία της κοινωνίας μας.

Για παράδειγμα, ενώ η εργασία των γυναικών δεν αξιολογείται με υψηλή αξία (ή σε πολλές περιπτώσεις δεν αξιολογείται καθόλου) στη συμβατική οικονομία, στη βιβλιογραφία των παράλληλων νομισμάτων δεν βλέπουμε μεγάλη προσπάθεια να αποδοθεί αξία στο έργο των γυναικών περισσότερο από ό,τι λαμβάνουν όταν η εργασία τους πληρώνεται με συμβατικό χρήμα, και αναμφίβολα γίνεται αποδεκτή μια άδικη αποτίμηση που αφήνει τη γυναικεία εργασία στο περιθώριο της οικονομίας. Δηλαδή,



οι εργασίες που εκτελούνται από τις γυναίκες, μολονότι αυτές οι εργασίες είναι απολύτως απαραίτητες για τη ζωή μας, δεν έχουν επαρκή αξία, αλλά μας ικανοποιεί να λέμε ότι θα αξιολογήσουμε τις εργασίες περισσότερο από τη συμβατική αγορά (Θα έχουμε τη συμβατική αγορά ως βάση σύγκρισης και για να λέμε ότι είμαστε ευχαριστημένοι με τις εναλλακτικές αγορές;). Την ίδια στιγμή, είμαστε επίσης ευχαριστημένοι/-ες αν αρκεί που η οικονομία της αλληλεγγύης παρέχει οποιαδήποτε αποζημίωση στις γυναίκες για την εργασία τους, σαν να τους κάνουμε χάρη... σαν οι οικονομολόγοι να μας κάνουν χάρη...

Το ίδιο βλέπω να συμβαίνει για όλους τους ανθρώπους που έχουν μια κατώτερη θέση στην συμβατική οικονομία. Είμαστε ευχαριστημένοι/-ες εάν ο άνεργος έχει σε ένα δίκτυο ανταλλαγών μια οποιαδήποτε θέση εργασίας, με οποιαδήποτε αμοιβή, χωρίς κοινωνική ασφάλιση, χωρίς επίσημη σύμβαση, χωρίς να διασφαλίζονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις ασφάλειας της εργασίας ...

Σημαντική σημείωση: Δεν νομίζω ότι υπάρχουν χωριστές οικονομίες. Όλες συνδέονται μεταξύ τους και αυτό σημαίνει ότι αν μια οικονομία είναι στο μεγαλύτερο τμήμα της άδικη και επεκτατική, τα υπόλοιπα τμήματά της, είτε μας αρέσει είτε όχι, θα υποστούν τις επιθέσεις και την εκμετάλλευση από την άδικη και επεκτατική οικονομία. Επομένως, αν έχουμε γυναίκες που εργάζονται σε μια Τράπεζα Χρόνου και πληρώνονται με ώρες εργασίας, ενώ οι ίδιες οι γυναίκες χρειάζονται ευρώ για να πληρώσουν το ενοίκιο, τη θέρμανση και την ηλεκτρική ενέργεια, αν χρειάζονται ευρώ για να αγοράσουν απορρυπαντικά και φάρμακα, τότε, αυτό που κάνουμε είναι να διασκεδάζουμε τη φτώχεια όπως οι μητέρες διασκεδάζουν με παιχνίδια τα άρρωστα παιδιά.

Όμως, η ερώτησή μου δεν είναι ένα θεωρητικό ζήτημα, αλλά ένα πρακτικό ερώτημα. Αναφέρεται στους ακτιβιστές που δημιουργούν παράλληλα νομίσματα ωσάν ο πλούτος και η φτώχεια να ήταν μόνο θέμα νομίσματος.

Και όταν μιλώ με κόσμο, βλέπω ότι το μόνο πράγμα που οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν είναι να επιστρέψουν στην κατάσταση που ήδη γνωρίζουν. Δεν έχει σημασία αν η κατάσταση αυτή είναι επιβλαβής για το περιβάλλον, δεν έχει σημασία αν η κατάσταση δίνει δουλειά σε κάποιους αλλά όχι σε όλους, δεν έχει σημασία αν η κατάσταση είναι ιεραρχική και εκμεταλλευτική. Ειδικά αν οι άνθρωποι είχαν ευκαιρίες να εκμεταλλευτούν άλλους και άλλες, ακόμη και εάν η εκμετάλλευση είναι ήσσων, τότε τη φθηνή νοσοκόμα, τον φθηνό εργάτη, τα φθηνά ρούχα που παράγονται στα εργοστάσια-κάτεργα (maquilas-sweatshops), όλα τα θέλουν «πίσω», να τους επιστραφούν.

Ένα ερώτημα είναι εάν είναι δυνατόν να τα έχουν όλα και πάλι όπως ήταν πριν. Ένα άλλο ερώτημα είναι κατά πόσον είναι πιθανό οι φθηνοί και φθηνές εργάτες και εργάτριες του μέλλοντος θα είναι η πρώην μεσαία τάξη που τώρα θέλουν «πίσω» τον τρόπο ζωής τους.

Διότι, ο τρόπος ζωής μας ήταν και είναι ένας τρόπος ζωής ανώτερης τάξης (ελίτ). Και επίσης, είναι ένας τρόπος ζωής κερδοσκοπικός. Δεν ξέρουμε ποιοί και ποιές θα είναι η ανώτερη τάξη (ελίτ) και ποιοί και ποιές θα είναι οι εργάτες/εργάτριες- επειδή πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που έχει ισχυρούς και αδύναμους, και οι ισχυροί αποφασίζουν και οι αδύναμοι υπηρετούν.

Αλλά είναι εντυπωσιακό ότι το πρόβλημα δεν είναι η αδικία ούτε ο ιεραρχικός τρόπο ζωής, αλλά μόνο το νόμισμα. Αν αλλάζαμε το νόμισμα, θα έχουμε έναν πιο δίκαιο κόσμο; Θα έχουμε μια οικονομία λιγότερο εκμεταλλευτική και λιγότερο ανισόρροπη; Όχι...

Έτσι, μου φαινόταν λυπηρό το γεγονός ότι στις συζητήσεις όλοι και όλες εθυμούντο την εποχή των υψηλών μισθών, της ευημερίας, της κατανάλωσης. Αλλά κανείς δεν ρωτούσε αν οι υψηλοί μισθοί ήταν μόνο ένα δόλωμα ώστε οι άνθρωποι με μισθό να ξεχνούν τους εργαζομένους μερικής απασχόλησης, τους ανέργους, τους μισθωτούς με πενταροδεκάρες του Κόσμου της Πλειοψηφίας (αυτό που λέμε στην Ευρώπη «Τρίτο Κόσμο»). Κανείς δεν αναρωτήθηκε αν η ευημερία ήταν ένα ψέμα, που χτίστηκε πάνω στην επιταχυνόμενη καταστροφή του περιβάλλοντος και της ζωής των φτωχών. Κανείς δεν αναρωτήθηκε αν η ευημερία υπήρξε οποιαδήποτε στιγμή για όλους και όλες. Κανείς δεν αναρωτήθηκε αν η κατανάλωση ήταν ένας τρόπος να σκεφτόμαστε τη ζωή μας σε απάνθρωπη σχέση όχι μόνο με τους άλλους ανθρώπους και με τους εαυτούς μας, αλλά και με τα υλικά πράγματα, αφού ήδη έχουμε χάσει τη σχέση μας με αυτά: τρώμε ντομάτες, αλλά δεν θυμόμαστε της μυρωδιά τους, καταναλώνουμε τέχνη, αλλά η ψυχή μας δεν γιατρεύεται, καταναλώνουμε εκπαίδευση, αλλά το μυαλό μας δεν μπορεί να φανταστεί το μέλλον.

Επομένως, θα αλλάξουμε τους εαυτούς μας αν αλλάξει το νόμισμα; Το ερώτημα μπορεί να είναι: Τι ζωή που θέλουμε; Τι οικονομία θέλουμε; Θα αποδεχθούμε την απάντηση "δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πάντα, γιατί έτσι είναι η φύση των ανθρώπων»; Είναι έτσι;

Σημείωση: Είμαι ευγνώμων για τους φίλους και τις φίλες στο Val d’ Uixo και στη Βαλένθια, που έχουν κάνει σχόλια σε μια προγενέστερη εκδοχή αυτού του κειμένου.